Rehabilitacja metodą Vojty
Zaburzona motoryka w znacznym stopniu komplikuje aktywność niemowląt. Konieczne jest wtedy prowadzenie odpowiedniej rehabilitacji. Vojta jest przeciwnikiem ćwiczenia stania, siadania, chwytu. Argumentuje to tym, że czynności te nie będą wykonywane prawidłowo, jeżeli zaburzony będzie genetyczny program rozwoju.
Rehabilitacja proponowana przez Vojtę ma na celu przeciwdziałanie przyczynom, a nie objawom. Proponowana terapia uaktywnia wrodzony program rozwoju. W ten sposób stopniowo utrwala się prawidłowy wzorzec ruchowy. Wzorzec ten jako wzorzec globalny obserwowany jest w obrazie ” całego ciała”. Innymi słowy każda zmiana pozycji pewnej części ciała powinna oddziaływać na zmianę położenia innej, często odległej. Ćwiczenia powinno dać się powtarzać dowolną ilość razy. Taki sposób prowadzenia terapii powoduje, że nieprawidłowo ukształtowane wzorce ruchowe nie utrwalają się.
Podejmowany program terapeutyczny wpływa na pojawianie się reakcji zapisanych w genetycznie uwarunkowanym programie rozwoju. Reakcje te stymulują ośrodkowy układ nerwowy. Uaktywniają się drogi i ośrodki nerwowe. Komórki nerwowe tworzą nowe wypustki, które łącza się z nieuszkodzonymi komórkami. W ten sposób powstaje nowa sieć dróg nerwowych.. Proces ten został nazwany "torowaniem".
W trakcie rehabilitacji drażnione są pewne punkty ciała. Odpowiedzią na to postępowanie jest regulacja napięcia mięśniowego. Punkty tez zostały nazwane " strefami wyzwalania ". Są zlokalizowane na kończynach tułowiu, brzuścach mięsni, ścięgnach, okostnej.
Vojta zauważył, że rehabilitacja polegająca na drażnieniu sfer wyzwalania przynosi pożądane efekty i oddziałuje na większość pacjentów. Takie same ćwiczenia można prowadzić z podobnym skutkiem u wielu pacjentów. Na tej podstawie wysnuł teorię, że wzorce rozwoju człowieka są "zakodowane" genetycznie. Wzorce te są takie same u każdego, a co więcej można je sprowokować u każdego, nawet jeżeli jego ośrodkowy układ nerwowy nie działa prawidłowo.
Prowadzone ćwiczenia stwarzają nowe możliwości dla dzieci z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Przede wszystkim pozwalają na wykonywanie ruchów, którym bez pomocy z zewnątrz nie byłyby w stanie sprostać ze względu na zbyt małe napięcie mięśniowe. Możliwości ruchowe pozwalają na lepsze poznanie własnego ciała. Dzięki rehabilitacji nieprawidłowe wzorce ruchowe nie są utrwalane, a co więcej rozwijają się prawidłowe wzorce. Zdarza się też tak, że zaburzenia mają silne natężenie i całkowite skorygowanie nieprawidłowości nie jest możliwe. W takim przypadku podjęcie rehabilitacji wpływa zmniejszenie się odruchów patologicznych. Za udane ćwiczenia należy uznać takie, które z czasem sprawiają, że dziecko potrafi samo bez pomocy posługiwać się prawidłowymi wzorcami ruchowymi. W celu większej efektywności terapii stymulację dokonuje się coraz dłużej. Skutecznie działa też drażnienie kilku stref jednocześnie.
Duże znaczenie w terapii mają krótkie i długie mięśnie tułowia, które rotują kręgi kręgosłupa. Mięśnie te wpływają na prawidłowe ułożenie kręgów względem siebie. W rezultacie to dzięki nim jest możliwe uzyskanie symetrii postawy, bez której prawidłowy rozwój nie byłby w ogóle możliwy.
Mięśnie autochtoniczne, czyli te, które rotują kręgosłup nie są zależne od działania człowieka. Uaktywnienie tych mięsni nie jest, więc prostym zadaniem i wymaga ingerencji z zewnątrz. Gimnastyka, zajęcia korekcyjne nie mają tak naprawdę wpływu na rozwój głębokich mięśni przykręgosłupowych. Taki rodzaj gimnastyki oddziałuje jedynie na mięśnie znajdujące się przy powierzchni kręgosłupa. Rehabilitacja metodą Vojty stwarza możliwość "zaopiekowania się" głębokimi mięśniami przykręgosłupowymi. Trzeba pamiętać, że tylko aktywność mięśni autochtonicznych może wpłynąć na całkowite zlikwidowanie wad postawy. Rehabilitację należy podjąć, jak najszybciej. Wraz z upływem czasu mięśnie rotacyjne zostają zastąpione przez tkankę łączną. Niestety jej właściwości są inne. Nie jest ona rozciągliwa, nie kurczy się. Nie może tym samym wpływać na prawidłowe ułożenie kręgów, co uniemożliwia prostą sylwetkę.
U człowieka o symetrii postawy człowieka decydują receptory czuciowe. Receptory te pośrednio kontrolowana przez móżdżek odbierają impulsy, które wpływają na prostą postawę. Mięśnie przykręgosłupowe, odpowiedzialne za rotację są dość niezwykłe. W mięśniach tych jest sto razy więcej receptorów czuciowych.
Automatyczne włączanie się odpowiednich mięśni w prawidłowym wzorcu ruchu zostało nazwane stymulacją globalną. Podczas stymulacji napięcie mięśni ulega normalizacji. Mięśnie za bardzo napięte rozluźniają się .Wyrównuje się przy tym Różnica pomiędzy prostownikami, a zginaczami oraz przywodzicielami i odwodzicielami ,rotatorami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Zmiany te powodują, że w trakcie stymulacji dziecko jest w stanie wykonać ruch, którego wcześniej pomimo podejmowanych prób mogło wykonać. Takie miejscowe działanie pobudza układ wegetatywny, który dociera do ośrodków w inny sposób niemożliwych do zdobycia.
Stymulacja metodą odruchowej lokomocji pozwala dziecku na poznawanie możliwości własnego ciała i panowania nad własnymi ruchami. Zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego mogą prowadzić nie tylko do tego, że ruchy wykonywane są nieprawidłowo, ale też czasami wbrew woli wykonawcy. Opanowanie własnego ciała, osiągane sukcesy dają dziecku poczucie pewności. Tym samym wszelkie zaburzenia zachowania towarzyszące zaburzeniom motoryki spontanicznej, jak np. częsty płacz, kłopoty ze snem, lęk zanikają. Początkowo podczas stosowania terapii prawidłowe reakcje widoczne są tylko w trakcie stymulacji. Z czasem jednak pola korowe mózgu kodują prawidłowe wzorce ruchu. Po pewnym czasie stosowanie odruchowej metody lokomocji wpłynie na to, że poprawne wzorce ruchu będą stosowane spontanicznie np. podczas zabawy.
Bardzo ważne jest to, aby rehabilitacja została podjęta możliwie jak najwcześniej. Terapia toruje drogi nerwowe, wpływa na budowanie nowej sieci połączeń nerwowych.. Jeżeli droga ta będzie "drożna" impulsy będą przebiegały prawidłowo. Zaburzenia motoryki przestaną być problemem. Wraz z wiekiem możliwości regeneracji uszkodzeń układu nerwowego są coraz mniejsze. Dzieje się tak dlatego, że w obrębie komórek nerwowych powstaje mniej substancji stymulujących wzrost wypustek. Nie mniej jednak rehabilitacja jest możliwa w każdym wieku, tyle, że najskuteczniejsza jest w pierwszych miesiącach życia. W przypadku dzieci powyżej pierwszego roku życia terapia trwa nawet parę lat, zanim będzie widoczny pożądany skutek Niestety, często w takich sytuacjach następuje tylko częściowe skorygowanie zaburzeń.
Bywają przypadki, gdzie dzieci poddawane są terapii ze względu na ryzyko symptomatyczne, czyli narastanie zaburzeń stopniowo w trakcie rozwoju.
Rehabilitacja zalecana jest tez w przypadku pewnych drobnych zaburzeń, jak np. asymetria, dysplazja stawów. Objawy te nie prowadza do kalectwa, ale w przyszłości mogą nieść za sobą poważne konsekwencje. Asymetria postawy wpływa na utrwalanie się wad postawy, wczesne zwyrodnienie kręgosłupa. Patologiczne przodopochylenie miednicy w przyszłości może być przyczyną zmian w obrębie stawów biodrowych. Teoretycznie te dolegliwości nie powodują kalectwa. Nie mniej jednak zaleca się w takich wypadkach rehabilitację metodą Vojty, gdyż pozwoli to na uniknięcie w przyszłości wielu problemów zdrowotnych.
U osób dorosłych i dzieci starszych zaleca się stosowanie metody odruchowej lokomocji, jeżeli występują ciężkie urazy mózgu np. na skutek kolizji samochodowej. Metoda ta przynosi skutek w leczeniu osób nieprzytomnych oraz po wylewie krwi do mózgu. Zalecana jest osobom ze schorzeniami nerwowo-mięśniowymi, w przypadkach uszkodzenia rdzenia kręgowego. Z dobrym skutkiem działa u dzieci z zespołem Downa.
Metoda odruchowej lokomocji jest niezwykle pomocna w korygowaniu zaburzeń. Warto, jednak podjąć się jej jak najwcześniej, jeśli to tylko możliwe. Często skuteczność polega na "wyścigu z czasem". Jeżeli w trakcie "maratonu" wygramy, to możliwość całkowitego skorygowania zaburzeń staje się bardzo prawdopodobna.
- O twórcy metody
- Metoda Vojty
- Wskazania do rehabilitacji
